Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi Notları 11

1.CAMP DAVİD ANLAŞMASI

               ABD başkanı Nixon 1974’te Orta Doğu devletlerini ziyaret etti . Bu gezi sırasında ABD ile Mısır arasında bir anlaşma imzalanması SSCB ‘yi rahatsız ederken ABD Libya ilişkilerinide olumsuz etkiledi .

Bu arada Mısır Halk Meclisinin Mısır- SSCB dostluk anşlaşmasını feshetmesi ABD’yi bir Orta Doğu barışı konusunda harekete geçirdi. İsrail ve Mısır devlet başkanları karşılıklı olarak resmi ziyaretlerde bulundular.

1978’de ABD bölgedeki gücünü kullanarak İsrail ve Mısır’ı Camp David’debir araya getirdi ve İki ülke arasındaki barış esaslarını içeren anlaşmaları imzaladı.

Camp David Antlaşmasına tepki gösteren Arap  ülkeleri Bağdat’ta toplanarak Mısır’ın bu antlaşmayı feshetmesini ve Filistin meselesinde ortak hareket edilmesini kararlaştırdı. İran’da gerçekleşen rejim değişikliği ve ABD’nin tutumu süreci sonlandırdı.

1979’da İsrail – Mısır barış antlaşması Washington’da imzalandı. Bu antlaşma Mısır’ın arap dünyası ile ilişkilerinin kopmasına yol açtı. Arap ülkelerinden Mısır’a yapılan Ekonomik yardım kesilirken ABD Mısır’a Ekonomik yardımda bulundu. Bu Barış Antlaşması , İsrail’in Muhtariyet vaad edilen Batı Şeria’da devamlı olarak Yahudi yerleşim merkezleri kurması , Kudüs’ü başkent yapması , Golan Tepelerini ilhak ettiğini açıklaması ile amacına ulaşamamış ve bölgedeki gerginliğin artmasını engelleyememiştir.

 
İRAN- IRAK SAVAŞI (1980- 1988) 

1.Irak’ta Rejim Değişikliği :   Irak’ta 1921’de Meşruti Krallık kuruldu.1932’de milletler Cemiyetine bağımsız bir devlet olarak katıldı.  Sadabat Paktına katılan Irak, 2. Dünya Savaşı sonrası Bağdat Paktı (1954) içinde yer aldı.   

1958’de yapılan bir askeri müdahale sonucu ülkede monarşi rejimi yıkılarak cumhuriyet ilan edildi. Irak rejimi değişikliğinden sonra Bağdat Paktından çekildi. Baas Partisi 1968’de Irak’ta yönetimde söz sahibi oldu, SSCB ile yakınlaşarak bu ülkeden ekonomik ve askeri yardım almaya başladı.

1970’te İngiltere’nin Basra Körfezi’nden çekilmesinden sonra İran’ın, buraya tek başına hakim olmak istemesi iki ülke ilişkilerini daha da gerginleştirdi. 

1975 Martında Cezayir’in arabuluculuğu ile imzalanan Cezayir Anlaşması’yla Irak ile Iran arasındaki Şattülarap Su Yolu’nun en derin yeri sınır kabul edilirken karşılıklı dostluk ve iş birliğinin taahhüt edilmesi ilişkileri bir süreliğine düzeltti.

2. İran’da Rejim Değişikliği  :  İran’ı yöneten Pehlevi hanedanlığı uygulamalarıyla halk tarafından benimsenmişti. Ancak plansız toprak reformu, kırsal nüfusu yoksullaştırmış köyden kente göçe zorlamıştı.

1978 yılı  başlarında bölgesel nitelikli başlayan ayaklanma, bir yıl içinde halk hareketlerine dönüştü.1979’da sürgündeki lider Ayetullah Humeyni’nin ülkeye dönmesiyle İran İslam Cumhuriyeti kuruldu.

İran ile Irak arasında gerginleşen ilişkiler 1975 Cezayir Anlaşması ile geçici olarak düzeltilmişti.Mısır’ın etkinliğini kaybetmesi Irak, Arap liderliği için çalışmalar başladı.

Irak, 1980’de İran topraklarına saldırıya geçerek Basra Körfezi’ne kadar ilerledi.  1986’da İran’ın Basra Körfezi’ne hakim olmaya başlaması ve körfeze kıyısı  olan ülkelerin petrol satışı yapamaması ABD ve bazı  Batılı devletleri ekonomik açıdan olumsuz etkiledi.Basra Körfezi’ne savaş gemileri gönderdiler. Bu ateşkes gerçekleşti ve savaş sona erdi.